Het hoogste, het laagste, het meest noordelijke, zuidelijke, oostelijke en westelijke punt van Nederland, het kleinste dorp en de kleinste stad

Het laagste punt van Nederland ligt tussen de E25 (Rotterdam - Utrecht) en de spoorlijn Rotterdam - Gouda, in de Zuidplaspolder, een kilometer of 5 ten zuidwesten van Gouda ter hoogte van Moordrecht, in de gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel.  Lang heeft men gedacht dat het laagste punt lag in de Prins Alexanderpolder iets ten zuiden van Nieuwerkerk, ruim drie kilometer daar vandaan. Maar dat is niet meer zo. Vroeger (eerste helft negentiende eeuw) lag de Zuidplaspolder op een diepte van ca. 5.9 meter beneden N.A.P.  Door inklinking is de bodem gedaald tot 6.74 in 1995 en inmiddels tot 6,76 in 2005. Dat is nu het laagste punt van Nederland. Het laagste punt van Nederland is ontstaan bij de de drooglegging van de Zuidplaspolder in 1841.  Deze plas was ontstaan door het afgraven en baggeren van veen. Overigens is het niet een echt vast punt maar gaat het om een gebied van ongeveer een hectare dat door mens en dier kan worden belopen. Dat punt verschuift nog steeds maar zal voorlopig wel in de Zuidplaspolder blijven liggen.  

Hieronder het gebied waarin het laagste punt van Nederland een beetje rondzwerft:  kaart 482, verkend 1873, herzien in 1889 en 1913. Uitgave 1914. 

Het hoogste punt van Nederland is het drielandenpunt bij Vaals met  322,20 m.  Vroeger leerden we op school dat het 321 meter was, maar zoals dat met meer punten het geval is, is ook dit punt in beweging. Heel langzaam kantelt Nederland een beetje. Het noorden en het westen zakken en het zuiden en het oosten gaan omhoog.  Op het oude kaartje 776 uit 1937 wordt nog 321 meter aangegeven. 

Een paar honderd meter België in is die heuvel nog een stuk hoger, maar voor Nederland stopt het bij dat punt....hoewel.......een ander nog veel hoger punt staat gewoon midden in Nederland. Dat is het zendstation in IJsselstein: 375 meter. Deze naar oud premier Gerbrandy genoemde toren bestaat uit twee delen: een betonnen gedeelte van ongeveer 100 meter hoog met daarop een stalen mast van 275 meter die met 12 stalen tuidraden, vanuit drie punten op de grond, de toren op zijn plaats houdt. De toren is sinds 1961 in gebruik. De mast staat in het dorp Lopik in de gemeente IJsselstein. 

Met behulp van de twee onderstaande kaartjes kunt u proberen het punt te zoeken waar de toren staat op de kaart van 1920 (links).

Het kleinste dorp?

Er zijn verschillende kandidaten voor het kleinste dorp van Nederland. Nadat eerst op deze pagina Persingen met 101 inwoners, (gelegen in Gelderland in de Ooijpolder bij Nijmegen) als het kleinste dorp  werd genoemd, kreeg ik de volgende reactie van Rommert Tjeerdsma:

Smallebrugge.....?? drie of vier boerderijen aan een doodlopende weg?? Nou nee, dat is geen dorp , evenmin als Breezanddijk op de afsluitdijk.  Leons...is op de kaart van Friesland niet te vinden, maar wel Lions. Leons is Fries voor Lions, denk ik.

Lions of Leons met 22 inwoners het kleinste dorp van Nederland? Voorlopig wel. Kijk zelf maar. En in 1929 stond het ook al op de kaart. 

Samen met het grotere buurdorp Huins hebben ze ook een website: www.huins-lions.nl  waar u alle inwoners van beide dorpen apart op de foto kunt zien staan. 

De kleinste stad:

Volgens de Winkler Prins (7-de druk) is Bronkhorst de kleinste stad van Nederland met ca. 160 inwoners.  Bronkhorst heeft stadsrechten sinds 1482, maar is in al die tijd niet gegroeid. Daar gaat verandering in komen. Het schijnt dat Bronkhorst de naam wordt van de nieuwe gemeente die ontstaat door samenvoeging van de aangrenzende gemeenten waaronder Steenderen. En mocht u in de afgelopen decennia het zicht op het hiernamaals zijn kwijtgeraakt, dan hebt u het nu weer helemaal gevonden, want tussen  Steenderen en Bronkhorst liggen de hel, de hemel, het vagevuur en het paradijs.

Bronkhorst heeft het uiterlijk van een klein stadje. Maar er zijn ook andere gegadigden voor de kleinste stad van Nederland.

Door de gemeente Ermelo wordt Staverden als kleinste stad van Nederland geclaimd, ja zelfs als de kleinste stad van de wereld. Dat lijkt wat overdreven. Staverden kreeg weliswaar stadsrechten in 1298, heeft nog geen 50 inwoners, maar heeft nooit enige stedelijke functie gehad. Het is een mooi kasteel met in de omgeving wat boerderijen.

Staverden 1928

Een andere gegadigde voor de kleinste stad van Nederland is het Zeeuws-Vlaamse Sint Anna ter Muiden. Dat lijkt een wat serieuzere concurrent van Bronkhorst. Sint Anna Ter Muiden, oorspronkelijk alleen Mude geheten, verkreeg in 1241 stadsrechten. Het was een belangrijke zeehaven – een oude Zwinhaven - en was in de Middeleeuwen een belangrijke stad in het huidige Zeeuws-Vlaanderen. Het zou ca.100 inwoners hebben tegenwoordig. In 1865 was dit nog 250 volgens J. Kuyper. (Gemeenteatlas provincie Zeeland).

St. Anna ter Muiden 1909

Ook Madurodam heeft stadsrechten en helemaal geen inwoners........

Westelijk Zeeuws Vlaanderen is de meest westelijke landstreek van Nederland en bij Sint Anna Ter Muiden ligt ook het meest westelijke puntje van Nederland: dat is grenspaal 360. Op een moderne kaart is dat iets duidelijker te zien. Hieronder het meest westelijke gebied van Zeeuws-Vlaanderen met de diverse grenspalen. 

Het meest oostelijke punt van Nederland is grenspaal 196 bij de Langakkerschans bij Nieuwe Schans. (Kaart uit 1933).

Het noordelijkste puntje van Nederland ligt tegenwoordig (kaart 1990) op de Rottumerplaat, iets noordelijker dan het noordelijkste puntje van Rottumeroog. Maar in 1934 was dat nog anders, toen lag Rottumeroog duidelijk een stuk noordelijker (althans volgens de kaart van 1934, verkend in 1927 en herzien in 1933). Ook de wadden doen kennelijk aan wadlopen, en omdat het hier om oude stafkaarten gaat: een plaatje van Rottumeroog in 1933.

Het meest zuidelijke punt van Nederland is grenspaal 12 bij een plaatsje dat zich siert met de naam Klein Kuttingen, ongeveer een kilometer ten zuidzuidoosten van Klein Kullen, 7.5 km ten westen van het Drielandenpunt.

Naar boven