Grenzen, grenspalen en nummers

Vaals: het drielandenpunt. Kijken we naar de daar geplaatste grenspalen dan zien we dat ze genummerd zijn. De paal op het drielandenpunt heeft twee nummers: 1 en 193. Naar het westen, langs de grens met België, lopen de nummers op: 1, 2, 3 enz.  Naar het noorden, langs de grens met Duitsland: 193, 194 etc. Tussen 193 en 194 zijn er kennelijk later nog heel wat palen bijgezet: 193a  t/m 193n. Het is nogal vreemd om in Vaals bij 193 te beginnen en dan verder te tellen.  Daarover straks meer.

De grenspalen  met België zijn genummerd van 1 t/m 369. De laatste paal staat in zee bij Cadzand.

Nu zou je verwachten dat vanaf Vaals, naar het noorden toe, beginnend bij 193 - wat op zich al vreemd is - wordt doorgeteld tot aan de Waddenzee of ,om iets preciezer te zijn, tot aan de Dollard. Kijken we echter naar het nummer van de laatste grenspaal met Duitsland dan zien we tot onze verbazing bij Statenzijl het nummer 203.

Je zou bijna gaan denken dat er ooit maar 11 grenspalen waren tussen Duitsland en Nederland. Maar zo blijkt het niet te zitten.  Volgen we de nummering van de grenspalen bij Vaals naar het noorden, dan zitten we binnen een kilometer of tien ook al bij een nummer 203. Volgen we nu de telling verder, dan komen we uit in Overijssel bij paal 862 en weer bij een paal met nummer ......  1 !!

Ook daar een drielandenpunt? Het staat er:  'Driland'. Inderdaad!!  Hier is ook de grens tussen Nordrhein-Westfalen en Nieder-Sachsen. Kijken we naar de oude Nederlandse 1:50.000 kaarten, dan zien we dat Nederland ten noorden van paal 862 c.q.  paal 1 grenst aan het koninkrijk Hannover en ten zuiden daarvan aan het Koninkrijk Pruisen.

Hier zijn dus de grenzen tussen drie koninkrijken vastgesteld: het Koninkrijk der Nederlanden,  het Koninkrijk Pruisen en het Koninkrijk Hannover. Dat verklaart tegelijkertijd ook het getal 193 bij Vaals. Na 1815 werd bij het verdrag van Wenen het Koninkrijk der Nederlanden gevormd, dat toen bij benadering bestond uit het huidige Nederland , België en Luxemburg. Dat heeft slechts geduurd tot 1830,  waarna België en Luxemburg hun eigen gang gingen. 

Na het congres van Wenen dat duurde tot 1818, moest in het oosten de grens getrokken worden tussen het toenmalige Nederland,  het Koninkrijk Pruisen en het Koninkrijk Hannover.  Deze grenslijn begon  op het zuidelijker drielandenpunt Luxemburg, Frankrijk en Duitsland met grenspaal 1. 

Bij Vaals was men bij 193 en in 'Driland' staat nummer 862.  Daar begon men met het koninkrijk Hannover de grenspalen opnieuw te tellen, van 1 tot 203 bij Nieuw Statenzijl.

Maar.......soms treffen we iets aan dat niet past in dit verhaal. Met dank aan Ries van Doorn die mij daarop wees. Op de 1:50.000 kaart die de situatie van 1955 weergeeft, zien we oostelijk van Sittard, iets ten zuiden van het dorpje Gangelt, de telling verspringen van paal 269 naar paal 1. Vandaar gaat de telling noordwestwaarts tot paal 36 bij Spaansenhuisken. Daar vinden we iets verder paal 325. Daarna wordt er gewoon weer verder geteld. Hieronder ziet u de situatie in 1955.

Situatie 1955 

(De kaart kan worden vergroot! Klik erop en je kunt verder vergroten) 

Tien jaar later zien we dat die 36 palen zijn verdwenen en dat op de kaart als vanouds wordt doorgeteld, richting Sittard en weer wordt aangesloten op paal 325. De grensverkorting is weer voorbij. Het gebied de Zelfkant hoorde van 1949 tot 1963 bij Nederland. Hieronder de kaart van 1965.

Situatie 1965

(Kaart kan worden vergroot) 

Een weetje: paal 310 -311, de grensovergang Isenbruch Susteren, is het meest westelijke puntje van Duitsland.

Heel veel meer over de geschiedenis van deze grenzen en de grenspalen kunt u vinden op: (www.grenspalen.com)