1:25.000 vóór 1910

 

De meeste kaarten kunnen worden vergroot door erop te klikken, waardoor ze ook duidelijker worden

De vooroorlogse kaarten van 1 : 25.000 die gemaakt zijn vanaf 1876, zijn genummerd van 1 tot 776. Daarmee was het hele Nederlandse grondgebied afgedekt. Officieel heette dit de “Chromotopografische kaart des Rijks”. Ook vóór die tijd werden er kaarten gemaakt met een schaal van 1 : 25.000, maar die hadden vooral betrekking op verdedigingslinies en waren soms anders genummerd; ook mooi natuurlijk.

Van die 776 kaarten zijn er, voorzover ik weet, 66 nooit gedrukt, omdat die gebieden alleen maar bestonden uit water. Van 710 gebieden bestaan er dus oude stafkaarten met een schaal van 1:25.000 en met afmetingen van 40 bij 25 centimeter. Die afmetingen zeggen overigens niet alles. Er bestaan ook kaarten die veel groter zijn en die zijn samengesteld uit meerdere (delen van) stafkaarten, zogenaamde composities. Hieronder een foto van kaart nummer 695, Grubbenvorst van 1891. 

Grubbenvorst_1891_695.jpg (169541 bytes)

Van deze kaartjes zijn prachtige scans te maken. Hieronder twee scans van een stuk van de Linge in het uiterste westen van de West-Betuwe, grenzend aan Zuid-Holland. De eerste afbeelding is van een kwart van de kaart; in werkelijkheid is de afmeting dus 20 bij 12,5 cm. Daarnaast ziet u een detail van twee dorpen. Hierbij zijn de afzonderlijke huizen goed te onderscheiden, als de afbeelding wordt vergroot.  Dit detail is op de echte kaart 8 bij 8 cm. 

linge4.jpg (257803 bytes)              linge_detail.jpg (202767 bytes)

Deze twee scans zijn van kaart nummer 528, Asperen uit 1888. Dit kaartje is gesneden in 4 stukken en op bruin linnen geplakt. Dat kunt u zien aan de verticale bruine streep door de afbeelding. Het voordeel daarvan is dat de kaart gemakkelijk te vouwen is en dat het papier niet stuk gaat. Het nadeel is dat de afstanden gecorrigeerd moeten worden voor de vouwen. Deze oude 1:25.000 kaartjes werden ook wel "Bonnebladen" genoemd, naar de Franse karthograaf Rigobert Bonne, wiens projectiemethode voor deze kaartjes is gebruikt. Op de oudste stafkaartjes van 1:25.000 staat nog geen coördinatenstelsel.

Hieronder zes fragmenten van deze Bonnebladen. 

Bij vergroting van deze afbeeldingen (klikken!) worden de details op een schitterende manier zichtbaar. Op het kaartje van Wassenaar is zelfs de IJskelder aangegeven. Bij Dinxperlo zien we dat de wereld bij de grens ophield. Bij diverse onderschriften staan twee jaartallen. Vaak werden kaarten na enige jaren "gedeeltelijk" herzien, en dan is het niet duidelijk wat wel en wat niet herzien werd. Daarom worden beide jaartallen weergegeven. 

Wassenaar_1888_1902-2.jpg (285967 bytes)

Dinxperlo_1879_1905.jpg (97244 bytes)

Detail kaart 421, Wassenaar, 1888 - 1902: Den Deijl

Detail kaart 538, Dinxperlo, 1905: dorp

 

oisterwijk-dorp.jpg (246841 bytes)

Katendrecht1889_1893-2.jpg (230362 bytes)

Detail kaart 627, Oisterwijk, 1895: Dorp

Detail van kaart 502, Rotterdam, 1889 - 1893: Delfshaven, Charlois en Katendrecht  (Zie  veerbootje met stoompluimpje!)

Delfshaven_1899_300.jpg (145435 bytes) (Zie  4 veerbootjes met 4 stoompluimpjes! 1899!)

 

Maarssen_1887_1892.jpg (203799 bytes)

Amersfoort_zuid_1905.jpg (323626 bytes)

Detail kaart 426, Maarssen 1887 - 1892: dorp 

Detail kaart 428, Amersfoort, 1905: Amersfoort zuid

Hieronder staan enkele scans van vier complete oude kaartjes; sommigen noemen dit Bonnebladen. De werkelijke afmetingen van deze kaartjes zijn 25 X 40 cm.

U kunt zien dat de kaarten in vieren zijn versneden en op linnen zijn geplakt.

598-Zierikzee 1912-1914.jpg (13093437 bytes)

598 Zierikzee 1912

604 Oosterhout 1911.jpg (14124070 bytes)

604 Oosterhout 1911

646 Tilburg 1893.jpg (14697477 bytes)

646 Tilburg 1893

661 Bergen-op-Zoom 1894.jpg (14048353 bytes)

661 Bergen op Zoom 1894

Volgende